สาเหตุ อาการ และวิธีรักษาโรคต้อหิน

โรคต้อหิน คืออะไร ?

รคต้อหิน หมายถึง สภาวะทางตาที่เกิดจากเส้นประสาทตา ซึ่งทำหน้าที่ส่งสัญญาณเกี่ยวกับการมองเห็นจากจอประสาทตาไปยังสมองถูกทำลาย โดยเป็นผลมาจากความดันในลูกตาที่เพิ่มสูงขึ้น ซึ่งเกิดจากการสะสมของของเหลวอันเนื่องมาจากการผลิตน้ำตาที่มากเกินไป หรือเกิดจากการอุดตัน ทั้งนี้ผู้ป่วยโรคต้อหินอาจสูญเสียการมองเห็นได้ หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างทันท่วงที โดยโรคต้อหินสามารถเกิดขึ้นได้ในทุกวัย แต่จะพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ¹

โรคต้อหินสามารถแบ่งได้เป็น 4 ประเภท ได้แก่:1¹

โรคต้อหินมุมเปิดปฐมภูมิ (Primary open-angle glaucoma)
โรคต้อหินชนิดนี้สามารถพบได้บ่อยที่สุด (90% ของผู้ป่วยโรคต้อหิน) ซึ่งจะมีความชุกสูงโดยเฉพาะในคนเอเชียsup>2 ช่วงแรกผู้ป่วยจะมีอาการเพียงเล็กน้อย และอาจไม่ทันสังเกตถึงความผิดปกติที่เกิดขึ้น โดยในระยะแรกของโรคอาจพบว่าผู้ป่วยเริ่มได้รับผลกระทบจากการมองเห็นภาพด้านข้าง (ภาพแคบลง) ซึ่งภาวะดังกล่าวมักเกิดขึ้นกับดวงตาทั้งสองข้าง³

โรคต้อหินมุมปิดเฉียบพลัน (Acute angle-closure glaucoma)
เป็นภาวะฉุกเฉิน ซึ่งเกิดจากความดันในลูกตาสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยเป็นผลมาจากการอุดตันของน้ำที่ไหลเวียนในลูกตา ผู้ป่วยอาจมีอาการปวดศีรษะ ปวดตา และตาพร่ามัวที่ดวงตาข้างใดข้างหนึ่ง และมองเห็นแสงสีรุ้งรอบดวงไฟเมื่อมองที่หลอดไฟ⁴

โรคต้อหินทุติยภูมิ (Secondary glaucoma)
เกิดจากสภาวะทางตา หรือความผิดปกติทางการแพทย์ด้านอื่นๆ เช่น ตาอักเสบ, ตาได้รับบาดเจ็บ, โรคเบาหวาน, หรือการใช้ยาหยอดตาที่มีสเตียรอยด์เป็นระยะเวลานาน^{5, 6}

โรคต้อหินแต่กำเนิด (Childhood หรือ congenital glaucoma)
เป็นชนิดที่พบได้ยาก มักเกิดในเด็กเล็ก และสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ โดยเกิดจากความผิดปกติของระบบระบายน้ำในลูกตา⁷

สาเหตุของโรคต้อหินยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด อย่างไรก็ตามมีปัจจัยบางประการที่สามารถเพิ่มความเสี่ยงของโรคได้:

อายุ
ประมาณ 1% ของผู้ที่มีอายุ 40 ปีจะเป็นโรคต้อหิน โดยอัตราการเกิดโรคต้อหินจะเพิ่มขึ้น 10% ในผู้ที่มีอายุมากกว่า 80 ปี⁸

เชื้อชาติ
แอฟริกัน, แคริบเบียน, และเอเชียมีแนวโน้มการเกิดโรคต้อหินมากกว่าเชื้อชาติอื่น⁹

ประวัติครอบครัว
การมีบิดา มารดา หรือพี่น้องที่เป็นโรคต้อหิน อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคต้อหินได้¹⁰

สภาวะทางการแพทย์อื่น ๆ เช่น โรคความดันโลหิตสูง, โรคเบาหวาน หรือโรคอ้วน เป็นต้น¹⁰

มีความเชื่อมโยงระหว่างโรคต้อหิน และโรคตาแห้งหรือไม่?

โรคต้อหิน และตาแห้งมักเกิดขึ้นร่วมกัน หลายการศึกษาพบว่าประมาณ 40-60% ของผู้ป่วยโรคต้อหินจะมีอาการตาแห้งร่วมด้วย¹¹

สาเหตุประการหนึ่งเกิดจากกลุ่มผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงสำหรับโรคตาแห้ง และต้อหินมักมีความคล้ายคลึงกัน ยกตัวอย่างเช่น โรคตาแห้ง และต้อหินมักเกิดในผู้ป่วยสูงอายุ และผู้ป่วยที่มีโรคความดันโลหิตสูง, โรคเบาหวาน, หรือโรคอ้วน เป็นต้น^11,12

นอกจากนี้โรคตาแห้งอาจมีสาเหตุมาจากการใช้ยาหยอดตาสำหรับรักษาโรคต้อหินได้ด้วย โดยยาหยอดตาดังกล่าวมักมีส่วนประกอบของเบนซาลโคเนียมคลอไรด์ (Benzalkonium chloride หรือ BAK) ซึ่งเป็นสารกันเสียที่มีผลต่อเซลล์ของผิวดวงตา และนำมาสู่อาการตาแห้งได้ บางการศึกษาเชื่อว่าเบนซาลโคเนียมคลอไรด์สามารถสร้างความเสียหายต่อเซลล์ที่ทำหน้าที่ผลิตสารเมือก ซึ่งเป็นโปรตีนชนิดหนึ่งที่ทำหน้าที่ช่วยให้ฟิล์มน้ำตาเสถียร และป้องกันอาการตาแห้งได้^{13, 14}

วิธีการรักษาโรคต้อหิน และอาการตาแห้งทำได้อย่างไร ?

การรักษาโรคตาแห้ง และต้อหินในเวลาเดียวกันอาจเป็นสิ่งท้าทายสำหรับผู้ป่วย และแพทย์ การรักษาโรคตาแห้งมีบทบาทสำคัญในการรักษาสุขภาพผิวของดวงตาในระยะยาว ตลอดจนช่วยให้ผู้ป่วยมีความสะดวกสบายมากขึ้น ซึ่งบ่อยครั้งจะมุ่งเน้นเพื่อรักษาฟิล์มน้ำตาบนผิวดวงตาให้เพียงพอ อย่างไรก็ตามมักจะให้ความสำคัญต่อการรักษาโรคต้อหินเป็นลำดับแรก เนื่องจากหากไม่ได้รับการรักษาโรคต้อหินอย่างทันท่วงทีและเหมาะสม สามารถนำมาสู่การบกพร่องทางการมองเห็นอย่างรุนแรง หรือสูญเสียการมองเห็นได้ สำหรับผู้ป่วยที่มีโรคต้อหินร่วมกับตาแห้ง แพทย์สามารถปรับเปลี่ยนแนวทางการรักษาได้ โดยขึ้นกับสาเหตุ และสภาวะของอาการตาแห้ง:

การลดการสัมผัสสารกันเสีย

เปลี่ยนไปใช้ยาหยอดตาปราศจากสารกันเสีย สำหรับรักษาโรคต้อหิน
การใช้ยาหยอดตาแบบรายวันที่ไม่มีสารกันเสีย สามารถหลีกเลี่ยงอาการตาแห้งที่มีผลมาจากเบนซาลโคเนียมคลอไรด์ได้^{14, 15} อย่างไรก็ตามยาสำหรับรักษาโรคต้อหินทุกตัวไม่ได้มีสูตรตำรับที่ปราศจากสารกันเสียทั้งหมด นอกจากนี้ควรพิจารณาถึงค่าใช้จ่ายร่วมด้วย เนื่องจากยาหยอดตาแบบรายวันจะมีราคาแพงกว่า ดังนั้นอาจมีความยุ่งยากสำหรับผู้ป่วยที่ไม่ค่อยมีสภาพคล่องทางการเงินมากนัก^{14, 16}

เลือกใช้ยาหยอดตาที่มีตัวยาหลายตัวในหลอดเดียว
การใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนประกอบของยาตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไป หมายถึง การใช้จำนวนหยดยาในการหยอดตาที่น้อยลง และลดการใช้สารกันเสียที่จะเข้าสู่ดวงตาได้¹⁴

การผ่าตัดด้วยเลเซอร์
เป็นทางเลือกสำหรับการรักษาขั้นแรกในผู้ป่วยรายใหม่ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคต้อหิน โดยเลเซอร์สามารถช่วยในการไหลเวียนของน้ำในตา และลดความจำเป็นในการใช้ยาหยอดตาสำหรับรักษาโรคต้อหินได้ อย่างไรก็ตามวิธีนี้ไม่สามารถรักษาโรคต้อหินให้หายขาดอย่างถาวรได้ เนื่องจากผลของการผ่าตัดอาจลดลงเมื่อระยะเวลาผ่านไป¹⁷

การรักษาโรคตาแห้ง

การใช้น้ำตาเทียม
เป็นการรักษาเบื้องต้นสำหรับผู้ที่มีอาการตาแห้งเล็กน้อย น้ำตาเทียมจะมีคุณสมบัติเช่นเดียวกับน้ำตาธรรมชาติ ซึ่งถือว่าเป็น “อาหารที่มีคุณค่า (functional food)” สำหรับดวงตาที่มีความแห้ง โดยน้ำตาเทียมจะทำหน้าที่เป็นสารที่เพิ่มความชุ่มชื้นแก่ผิวดวงตา¹⁷

การใช้สารหล่อลื่น
การใช้เจล หรือขี้ผึ้งเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นเป็นอีกทางเลือกสำหรับการรักษาโรคตาแห้ง โดยขี้ผึ้งจะช่วยสร้างความสบายตาด้วยคุณสมบัติหล่อลื่นจากตัวขี้ผึ้งเอง ซึ่งจะมีประสิทธิภาพเมื่อใช้เป็นระยะเวลานาน และบ่อยครั้งมักใช้ตอนก่อนนอน¹⁷

การทำความสะอาดเปลือกตา
เป็นวิธีง่าย ๆ สำหรับบรรเทาภาวะตาแห้ง ภายในเปลือกตาจะมีต่อมมากมายซึ่งทำหน้าที่หลั่งน้ำมันออกมาเพื่อลดการระเหยของน้ำตา การที่ตาอักเสบจะทำให้ต่อมเหล่านี้เกิดการอุดตัน และการใช้ยาหยอดตาสำหรับรักษาโรคต้อหินที่มีสารออกฤทธิ์คล้ายคลึงกับพรอสตาแกลนดิน (Prostaglandin) ยิ่งส่งผลให้ภาวะดังกล่าวแย่กว่าเดิม ซึ่งการนวด และทำความสะอาดบริเวณรอบๆ ดวงตาจะช่วยให้ต่อมดังกล่าวยังคงทำงานได้ตามปกติ¹⁷

การอุดท่อน้ำตาเพื่อรักษาอาการตาแห้ง (Punctal plug insertion)
เป็นเทคนิคการรักษาอาการตาแห้ง โดยใส่อุปกรณ์เข้าไปในรูเปิดท่อน้ำตาที่อยู่ตรงมุมตา ซึ่งเป็นบริเวณที่น้ำตามักไหลไปยังจมูกและลำคอ เทคนิคนี้จะช่วยให้ดวงตามีน้ำหล่อลื่น อันเนื่องมาจากการที่น้ำตาจะอยู่บริเวณผิวของดวงตามากขึ้น¹⁸